Eenzaamheid
'Mijn God, mijn God, waarom hebt U Mij verlaten?'
Mattheüs 27 : 46
In onze post-christelijke samenleving, dat wil zeggen: in een samenleving waarin mensen het christendom achter zich gelaten hebben, valt te constateren dat veel mensen eenzaam zijn. Uit recente cijfers blijkt dat meer dan een miljoen Nederlanders zich buitengewoon eenzaam voelt. Nog eens één op de drie Nederlanders voelt zich matig eenzaam. En het komt evenveel voor bij zowel mannen als vrouwen, bij ouderen als jongeren.
De vraag komt op hoe dat kan? We wonen met zoveel mensen op een kluitje, Nederland is één van de dichtstbevolkte gebieden in de wereld. Jongelui spreken over het hebben van wel tweehonderd vrienden of nog meer via social media. En toch heet eenzaamheid ‘volksziekte nummer 1'. Hoe is dit mogelijk?
Misschien denken we dat het op sommige plaatsen nog wel meevalt, maar of dat overeenkomt met de werkelijkheid is maar zeer de vraag. De verzakelijking van het leven, schaalvergroting, automatisering, digitalisering en toenemende robotisering dragen in belangrijke mate bij aan de groei van het verschijnsel eenzaamheid. Ook ziekte kan eenzaam maken, evenals in onvrede met jezelf leven.
Ook op Urk is eenzaamheid. Soms zijn mensen, terwijl ze deel uitmaken van een familie die op de vaste momenten bij elkaar zit, stik eenzaam. Het betreft niet alleen ouderen, maar ook jongeren. Sommige mensen voelen zich uitgesloten, genegeerd, doodgezwegen, niet geaccepteerd als ze een beetje buiten allerlei aannames treden.
Dit alles is ook nog eens uiterst gevaarlijk. Eenzame en vereenzaamde mensen lopen het gevaar te vluchten in een schijnwereld van roesmiddelen en leeg amusement. In deze ‘40-dagen-tijd' loopt op Urk de actie ‘Ik vast'. Een actie die onder andere wil bewerken dat we aanvoelen dat het heel moeilijk is om weer uit een verslaving te komen. Ik hoorde onlangs dat iemand die verslaafd is geweest levenslang de actie ‘Ik vast' voert.
Ook in de Bijbel komt eenzaamheid voor. Elia klaagde moederziel alleen te zijn overgebleven (1 Koningen 19). Hij was depressief geworden na het hoogtepunt op de Karmel. En de verlamde in Bethesda had naar eigen zeggen niemand meer die zich nog om hem bekommerde (Joh. 5). Dat allemaal is heel erg te noemen. Meerderen van ons zullen zoiets herkennen. We moeten het dan ook maar niet onderschatten.
Maar we mogen bij dit alles bedenken dat Jezus de Allereenzaamste is geweest. Hem overkwam de totale eenzaamheid toen Hij de last van de schuld en de zonde van mensen droeg. Die eenzaamheid klinkt zo helder door in het vierde kruiswoord: 'Mijn God, Mijn God, waarom hebt U mij verlaten?' Maar weet u, Hij kwam er ook weer uit op. Hij ging de eenzaamheid letterlijk te lijf.
En het heerlijke is, sindsdien hoeft niemand meer ontroostbaar eenzaam te zijn. Als Christus werkelijk ons leven binnenkomt en dat gaat beheersen, wordt de eenzaamheid opgeheven. Hij stelt niet alleen de diagnose, maar is Zelf ook het medicijn. Met God gemeenzaam zijn we niet langer eenzaam; dan mag er sprake zijn van ‘tweezaamheid'.
Wie geen verticale verbinding kent en alleen maar horizontaal leeft, is pas echt eenzaam en zal dat ook blijven. Tijdelijk kan het opgeheven worden door te vluchten in het hedonisme en materialisme. Maar uiteindelijk biedt dat geen oplossing. Daar zal iedereen uiteindelijk achter komen. Zéker als het menselijk leven minder wordt, de mogelijkheden minder, de gezondheid minder enz. In die situaties lonkt dan de zelfgekozen dood; euthanasie (goede dood) noemen we dat. Maar dat is pas echt eenzaam, stik eenzaam.
De uiteindelijke oplossing van de eenzaamheid ligt is de herstelde relatie met God. Hoe we het ook wenden of keren, maar dat is de waarheid. Dan mag gelden: Eenzaam, maar niet alleen!
Ds. H.K. Sok