Aandachtsoorlog
'Oppervlakkigheid is de vloek van onze tijd. De doctrine van instant bevrediging is ten diepste een spiritueel probleem. We hebben vandaag de dag niet dringend behoefte aan meer intelligentie of talent, maar aan meer diepte.' Zo begint Celebration of discipline, een boek van David Foster. Hij schrijft over oefeningen: onderdelen van een christelijk leven. Hoe vind je stilte, tijd voor gebed of concentratie? Hoe kun je bekwaam worden in vasten, dienstvaardigheid of eenvoud in een tijd die zo oppervlakkig en gehaast is geworden? Ik was het meteen eens met de openingszin van Foster. En ik was geschokt toen ik even later ontdekte dat hij deze woorden al schreef in 1980.
De echte hectiek. De oorlog om onze aandacht, moest toen nog beginnen. Ik ben van de tijd dat je rustig een middag bezig was met het bouwen van een boot van lego, die je na afloop gewoon weer afbrak, om 'm de dag erna in iets gewijzigde vorm weer in elkaar te zetten. We speelden Monopoly of Risk met aanpassingen om de speelduur extra op te rekken. Een schaakpartij kon al wikkend en wegend eindeloos duren.
Johann Hari staat aan de andere kant van de tijd. Zijn boek Stolen focus verscheen vorig jaar. Hij onderzoekt de versnippering van onze aandacht door technologie. Waarom kan de gemiddelde werknemer in de VS zich bijvoorbeeld nog maar drie minuten achter elkaar op een taak concentreren?
Een sinister principe achter de strijd om onze aandacht (en dus tijd (en dus geld)) is dat niets onze aandacht zo goed kan trekken en vasthouden als negativiteit en extremen. Daarom scoren sterk afwijkende standpunten zo goed op sociale media. De milde, bedachtzame vredestichter verliest het altijd van de schreeuwer. Zachtmoedigheid gaat op deze platformen ten onder tussen mensen die met blokletters anderen de maat nemen.
De 18-jarige jongeman die onlangs in een Amerikaanse supermarkt tien mensen vermoordde, verklaarde dat hij in korte tijd allerlei radicale, racistische ideeën had opgedaan via sociale media. Hij was erin verzeild geraakt toen hij in coronatijd uit verveling naar online afleiding was gaan zoeken.
Verveling. Dat was ooit de staat van geest waarin je, min of meer gedwongen, creativiteit moest ontwikkelen. Verveelde mensen kwamen op geniale ideeën. Ze zagen het licht. Nu is verveling het grote kwaad dat door sociale media bestreden wordt.
Bedrijven als YouTube en Facebook weten dat hun producten van grote negatieve invloed kunnen zijn. Hari beschrijft hoe interne
werkgroepen tot de schokkende
conclusie kwamen dat het verdienmodel
ineen zou storten als ze hun algoritmes
minder schadelijk zouden maken. De werkgroepen werden haastig ontbonden.
Risk of Monopoly spelen we ook tegenwoordig nog, maar misschien is het veelzeggend dat schaken tegenwoordig via een app op mijn telefoon gaat en dat mijn favoriete variant op dit moment 'Bullet' is, met één minuut bedenktijd per persoon, per partij.
Jelle Bakker