Zeventig keer op en neer naar Gambia

Hoe Hendrik en Jannie de Vries hun hart verloren aan een kerkgemeenschap in arm West-Afrikaans land

In de stad Cherracunda ging die zondag uiteindelijk een deurtje open in een achterafstraatje. ,,We stapten een ruimte binnen van misschien zes bij zeven meter, waar 25 mensen luisterden naar een jonge Gambiaanse evangelist, Sang Pierre L. Mendy. Bezoekers stonden hun plekje aan ons af en gingen zelf op de grond zitten. En na de tijd wilden ze natuurlijk wel even weten wie we waren.”

In de knusse, smaakvol historisch ingerichte woning in Wijk 5, doet Hendrik het woord. Jannie zit met een haakwerk op schoot, zorgt voor koffie en koek en vult af en toe kort iets aan. Het is januari 2023, ze zijn net een week terug van wat misschien wel hun zeventigste bezoek aan het West-Afrikaanse land was. De jonge evangelist van toen loopt inmiddels tegen de veertig. Hij heeft samen met zijn vrouw drie kinderen gekregen. Op de laptop verschijnen de foto’s. ,,Kijk, dit is kleine Hendrik en dat is kleine Jannie.”

Schotland en Gambia

Hendrik verdient de kost als luxe-jachtbouwer in Irnsum. In zijn vrije tijd speelt Gambia uiteraard een grote rol, maar de liefde voor Schotland is ouder. Thuis bestudeert hij de Schotse kerkgeschiedenis van de zeventiende eeuw, de tijd van de gruwelijke vervolging van orthodoxe christenen in Schotland. Nog elke zomer is hij er te vinden, op zoek naar sporen van deze voor hem zo inspirerende tijden. De parallellen tussen Schotland en Gambia zijn snel te maken: kerkzijn in een vijandige omgeving en daarbij teruggeworpen worden op de kern van het geloof.

De liefde voor Schotland is dan wel ouder, maar de liefde voor Gambia is inmiddels groter. Na het eerste bezoek in 1999 bleven de contacten met de jonge evangelist. ,,We waren toen, via onder anderen mijn vader Wouter, al betrokken bij een stichting die hulp bood aan arme gezinnen in Roemenië. Dat werk hield op en nu zagen we mogelijkheden om verder te gaan in Gambia.”

Plan: kerk in Brikama

Zo ontstond het plan om de gemeente, inmiddels in Brikama, te helpen aan een eigen kerkgebouw. Een plan waarmee enthousiast werd gestart, maar dat moeizamer zou verlopen dan ze ooit gedacht hadden.

Hendrik noemt het enorme cultuurverschil: ,,Je spreekt dingen af, maar op het moment dat je wegloopt, lijkt het wel alsof alles op slag vergeten is. Een simpele bouwtekening wordt naar eigen inzicht ingevuld. Een aannemer is letterlijk iemand met een rugzak en een rolmaat. Alle materialen moeten gehuurd worden. In de beginjaren hebben we eens geld gegeven aan een arme visser die met een uitgeholde boomstam de oceaan opging. Het idee was dat hij een nieuwe boot kon kopen. Toen we na een jaar terugkwamen, bleek hij al het geld besteed te hebben aan rijst. We hebben inmiddels veel geleerd over de cultuur en over wat werkt en wat niet werkt.”

Maar naast de kloof in cultuur, benoemt Hendrik andere krachten: ,,We hebben daar gemerkt hoe satan ons tegenwerkte. Zoveel ging mis. Soms dacht ik: we kappen er maar mee. En het was constant schipperen in een land dat grotendeels door moslims bewoond wordt. Pesterijen zijn aan de orde van de dag. Een oude Mercedes laten draaien onder een luchtgat, de uitgang versperren door er gebedskleedjes voor te leggen, waar je uiteraard niet overheen mag stappen. Buren die de radio vol aanzetten tijdens een dienst. En steeds maar weer de huur verhogen. De noodzaak van een eigen kerk was groot.”

Hevige protesten

Het eerste stuk grond dat gekocht werd leidde tot hevige protesten onder buren, die in eerste instantie zelfs eisten dat de kavel gratis afgestaan werd. Na veel overleg kon de grond uiteindelijk met een kleine winst doorverkocht worden en kwam een andere plek in beeld.

Het ontwerp voor de kerk werd gemaakt door de Nederlandse architect Dammis Vroegindeweij. De begeleiding van de bouw bleef Hendrik de jaren erna sterk bezighouden. Zelfgemaakte stenen van ronduit slechte kwaliteit, muren die scheef op de fundering werden gezet, dakspanten die anderhalve meter te kort waren. Hendrik moest soms diep zuchten als hij, steeds op eigen kosten, voor een weekend heen en weer vloog naar Gambia om het werk te controleren: ,,Dan zag ik in één oogopslag dat iets niet volgens afspraak was uitgevoerd en dacht ik: dat moeten de bouwers toch ook zien?”

The Smiling Coast

Tegelijk is Gambia een land waarop ze verliefd zijn geworden. ,,Het wordt niet voor niets de Smiling Coast genoemd. Mensen zijn ontspannen en vriendelijk, ook veruit de meeste moslims, die we niet alleen in hotels en winkels tegenkwamen, maar ook op de bouw van de kerk.”

De kerk kwam er. Bij de officiële opening kreeg Hendrik een certificaat overhandigd met daarop een bloemlezing uit zijn karakteristieke uitspraken: ‘Geen werk op zondag.’ ‘Werk voor God moet perfect zijn.’ ‘Luiheid is een zonde en ze zullen niet eten.’ ‘Jullie kennen mij, ik doe wat ik beloof.’ ‘We bouwen voor de toekomst, niet alleen voor jullie.’ De evangelist vat Hendriks karakter kernachtig samen: ,,Ook al schreeuwde hij soms van frustratie, hij stopte niet, hij gaf niet op en veranderde niet van gedachten.”

De gemeente bestaat op dit moment uit ongeveer honderd leden, waaronder dertig kinderen die op zondag opgevangen worden in de zondagsschool. Hendrik: ,,Er is een gestage groei. Het gaat bijna uitsluitend om ex-moslims. De voorganger werkt in het dagelijks leven op een bank. Hij heeft de wens om een theologische studie te volgen in het buitenland, maar dat is qua kosten onhaalbaar voor onze stichting. Online-onderwijs leek een goed alternatief, maar omdat de elektriciteit het vaker niet dan wel doet, lukte dat ook niet. We hebben hem diverse boeken bezorgd die hij gretig gebruikt en voor de rest is het een kwestie van dingen uit je hoofd leren. Ik ben jaloers op de parate Bijbelkennis die hij heeft.”

Elke zondag Avondmaal

Op de laptop worden fragmenten uit de eerste officiële dienst in de kerk getoond. Een evangelist die met een indrukwekkende stem in het Engels preekt en de gemeente die gedragen, a capella gezongen liederen zingt, afkomstig uit het hymnbook met Britse wortels. ,,Elke zondag wordt vanaf acht uur eerst Bijbelstudie gehouden”, weet Hendrik. ,,Daarna vanaf halftien kerk, met elke dienst het Heilig Avondmaal. Eigenlijk zoals het hoort. Daarbij worden geen formulieren gelezen, alleen 1 Korinthe 11. En het brood is zonder gist en de wijn zonder alcohol. 

Het was heel confronterend dat ik elke keer moest weigeren als het brood me daar voorgehouden werd. Anders dan in onze kerken wordt daar het brood iedereen aangeboden. Toen de Heere enkele jaren geleden in mijn leven kwam, kon ik daar het Heilig Avondmaal eindelijk ook meevieren. Dat was persoonlijk een bijzonder moment.”

Kanselbijbel uit Schotland

Bij de officiële ingebruikname waren niet alleen Hendrik en Jannie aanwezig. Ook bestuursleden Auke Romkes en Wouter de Vries waren mee, samen met dominee Jacob Bos, Hendrik de Vries jr., Louwe Kaptein en Riekelt de Boer. Plechtig werd de kanselbijbel binnengedragen, een speciale King Jamesbijbel, met kanttekeningen van John Brown. Die had Hendrik de zomer ervoor meegekregen vanuit de gemeenschap rondom de Free Presbyterian Church in Schotland. Haastig werd nog een katheder neergezet. De kleine kansel was helaas nog niet klaar: de slordige uitvoering leek slechts vaag op de eenvoudige bouwtekening die vanuit Nederland was opgestuurd.

Het werk in Gambia gaat intussen door. De kerk moet nog voorzien worden van kerkbanken en ook een plafond zou welkom zijn, om de altijd intens schijnende zon wat minder fel door het dak te voelen schijnen. Hendrik: ,,Daarna willen we aan de slag met de bouw van een schooltje met drie lokalen, op het terrein van de kerk. De overheid in Gambia laat onderwijs vooral over aan de bevolking en dat betekent dat als kinderen uit de gemeente naar school willen, ze op een moslimschool terechtkomen. Wij willen het omdraaien: een christelijke school voor ongeveer negentig leerlingen, waar iedereen welkom is en ze dus ook over de Bijbel te horen krijgen. Voor de buurt hebben we ook een drinkwatervoorziening op zonnepanelen gerealiseerd.”

Plannen met een lange adem

Voor de toekomst wordt gedroomd van het opzetten van kerken op andere plekken in het land. Dat die plannen een lange adem vereisen, weten Hendrik en Jannie inmiddels heel goed. Ze kijken daarbij zelfs al verder dan hun eigen leven: ,,We hebben zelf geen kinderen. Daarom is geregeld dat na ons overlijden onze erfenis ten goede komt aan het werk van de stichting. Maar, laat duidelijk zijn: het hangt niet van ons af. Dit werk is afhankelijk van de Heere en we zijn dankbaar dat we het mogen doen!”